Onkoloolessa 26, 2014 | Abdii Boruutiin
Gara ogummaatiin yoo ilaalame, ani barumsa siyaasaa fi seenaa
qabaachuu baadhullee, akkan adeemsa siyaasaa keessatti hubadhutti garuu,
galii barbaadan tokko gahuuf tarsiimoolee fi tooftaalee adda addaatti
fayyadamuun waanuma jiru dha. Karaan tokko bakkee barbaadan tokkotti yoo
nama geessuu baates, karaa biraa barbaaduunis akkasuma. Mooraa Qabsoo
Bilisummaa Oromoo (QBO) keessattis, haaluma walfakkaataatu mul’achaa
jira. Tooftaalee adeemsa siyaasaa keessatti godhaman keessaa inni tokko,
dhaadannoo “Diinni diina kiyyaa fira kiyya” jedhus yeroo tokko
tokko waan mul’atu fakkaata. Haa ta’u malee, gara QBOtiin yoo ilaalle,
diinni diina kiyyaa fira kiyya kan jedhu kun waan hojjetu natti hin
fakkaatu. Qabsoo bara 1991 dura godhame keessatti, nafxanyoota haaraa
(Wayyaanota) fira ykn tumsa godhatanii nafxanyoota moofaa kuffisuun
hanga tokko hojjetee jira garuu booddeen isaa QBOf bu’aa hin fidne.
Gara mata-duree barreeffama kanaatti deebi’uuf, maaliif akkan dhimma
kana kaase fi barreeffama gabaabaa kana dhiyeesseef ibsuun yaala. OMN
dabalatee, akkuma miidiyaalee gara garaarratti argamaa fi dhagayamaa
jiru Adda Bilsummaa Oromoo warra Jijjiiramaa ofiin jedhan keessatti
waljeequmsi akka uumame hubatama. Warri jeequmsa walitti uumanis hunduu
ejjannoo ofii iittisuuf ibsa gara garaa kennaa jiru. Fakkeenyaaf waan J/
Hayiluu Goonfaa fi J/ Kamaal Galchuu OMNrratti dubbatan kaasuun gahaa
dha. Dubbii J/ Hayiluun dubbatan irraa hubachuun akka danda’amutti,
komiin isaan J/ Kamaaliif dhyeessan keessaa inni tokko J/Kamaal mooraa
diinaatti nu geesse kan jedhu dha. Akkan hubadhutti, kun waayee warra
Ginbot 7 (Nafxanyoota moofaa) wajjin tumsa uumuuf yaalii godhan
waan agarsiisu natti fakkaata. J/ Kamaal ammoo gama isaaniitiin akka
ibsanitti, warri jeequmsa uuman kun warra ADO faa wajjin biyyatti
deebinee ykn gallee; Wayyaanee (Nafxanyoota haaraa) wajjin waliigaltee uumnee achitti qabsoofna jedhan, wajjin tokkummaa uumuu barbaadanii dha waan jedhu fakkaata.
Asirratti, akka ilaalcha kiyyaatitti, wanti Oromoon hubachuu qabu,
jarreen kun lamaanuu (nafxanyoonni moofaa fi haaraan) warra bilisummaa
fi abbaabiyummaa keenya nurraa fudhatani fi biyya keenyarratti abbaa
qabeenyaa fi abbaa biyyaa ta’uu fedhani fi/ykn ta’anii dha malee, warra
qabsoo kanarratti nu gargaaran akka hin taane dha. Eenyu wajjin
hojjenneeti eenyurraayis bilisummaa barbaadnnaa? Warra Ginbot 7s yoo
ta’an, yeroodhaaf isaan wajjin hojjennee Wayyaanee laaffisna ykn
kuffisna jechuuf yoo ta’e malee, dhugumatti otuu yaaliin kunuu
milkaayee, isaan kunis bar yoo humna horatan booda numatt gargalanii nu
balleessuuf akka deeman dagachuun nurra hin jiru. Wayyaanotnis
dhugumatti Oromoo wajjin waliigaltee uumanii; karaa nagaatiin
hojjetamee; bilisummaan Oromoo ni argama jechuun of gowwoomsuu natti
fakkaata. Waayeen kun bara 1991 dabalatee; sanaa asis yaalamaa hin
turree? Yaalii isa kamtu milkaaye? Yaalii kamtu milkaayuu danda’a
jedhamees yaadama? Walumaagalatti projektiin karaa lamaaniituu waan
milkaayu natti hin fakkaatu.
Dhugaa lafarratti mul’ate fi mula’chaas jiru kanarraa ka’een jarree
lamaan kana (nafxanyoota moofaa fi haaraa) wajjin hojjetanii bilisummaa
Oromoo argamsiisuun akka hin danda’amne ibsuu yaale. Maarree, ABO warri
Jijjiiramaa ofiin jedhan fedhii dhuunfaa (tarii gaafii aangoo) irratti
jeequmsa walirratti uumanii yoo ta’e malee, dhugumattii adeemsi isaanii
waliigaltee isaan dhoowwoo; sababa kanaan rakkoon waan uumame natti hin
fakkaatu. Hunduu ejjannoo isaanii miidhagsuuf jedhanii wal komachuun,
sabaa-himaaleerratti walirratti duuluun qabsoo keenyaaf bu’aa fida
jedhee hin yaadu. Rakkoo inni guddaan mooraa QBO keessatti mul’atu
tokko, humna fi qabeenya ofiitti amanuu dadhabanii; alagaa fi
diinarratti rarra’uu dha. Keessumaayuu Habashootaa wajjin hojjennee
galii barbaadnu tokko ni geenya jechuun projektii irra deddeebi’amee
yaalamee, otuu hin milkaayin hafe waan ta’eef, maaliif isa kanarrtti
qabeenya, beekumsa, dandeettii fi humna keenya akka balleessinu naaf hin
galu.
Akkuman yeroo adda addaa keessatti, barruulee gara garaatiin ibsuu
yaale, akka ilaalcha fi hubannoo kiyyaatitti, wanti ta’uu qabu silaa
hunda dura tokkummaa mooraa ofii ijaaranii; karaa kanaan humna jabaa fi
abdachiisaa yoo uuman booda, tumsa alaa barbaaduun karaa gaarii ta’a
ture. Fakkeenyaaf:
http://gadaa.com/oduu/5136/2010/08/04/tumsa-hunda-hammataa-alaa-dura-tokkummaan-ykn-tumsi-mooraa-qbo-keessatti-ijaaramuu-qaba/ Tumsi barbaadamu kunis dura tumsa saboota cunqurfamoo, kan saba
Oromoo wajjin seenaa fi kaayyoo walfakkaataa qaban, wajjin kan uumamu
ta’uu qaba jedheen amana. Yoo tumsi akkanaa humna jabaa, cimaa fi
sodaachisaa ta’e uume booda, Habashootatu (isaanuu dhugumatti warra
diimookraasii fi federaalsisimii dhugaatti amanan) nu wajji tumsa uumuu
barbaadu malee; nuti isaan bira deemuun barbaachisaa hin ta’u. Humni
abdachiisaan akkanaa yoo jiraate, Habashoota, warra bilisummaa saboota
cunqurfamoo dura dhaabbatan, jilbiifachiisuun wanti hin danda’amneef hin
jiru jedheen yaada. Yoo humni akkanaa hin jiraatne garuu, keessumaayuu
yoo humni Oromoo laafaa ta’e, gara gara deemuun kophaa kophaatti
rukutamuuf yoo ta’e malee bu’aa hin fidu.
Yeroo ammaa, yeroo tokkummaan uummata Oromoo bifa gammachiisaa ta’e
agarsiisaa jiru kanatti; yeroo ilmaan Oromoo keessumaayuu dhalootni
Qubee diina dura dhaabbatanii mirga saba isaaniitiif yoomiyyuu caalaa
qabsoo hadhaawaa godhaa jiran kanatti, rakkoodhuma dur qabnu sanatti
deebinee; madaa fayyaa jirus tuttuquun nagaa fi tasgabbii mooraa keenyaa
booressuu ta’a malee, uummata bal’aa Oromootiif yookaanis qabsoo
bilisummaa isaatiif bu’aa inni fidu hin jiru. Kanaaf, jeequmsa uumameef
fala ykn mala barbaaduu dha malee, sabaa-himaaleerratti walirrtti
duuluun ammas humna mooraa keenyaa laaffisuu bira dabree; diina qabsoo
keenyaatiif karaa baasa; qaawwa uuma. Isaan ammoo karaa fi qaawwa kanaan
nu keessa seenanii tokkummaa ilmaan Oromoo laaffisuuf carraa gaarii
argatu. Dogoggorri akkanaa kun sirraayuu qaba; kan dabrerraa barachuu
qabna. Yoo kun hin taane, karaan bilisummaa achi dheerachaa akka deemu
dagachuu hin qabnu.
Galatoomaa.
*Abdii Boruu: aboruu@gmail.com
No comments:
Post a Comment